Gia sư Bình Dương Thủ Dầu Một cho rằng đề tài động vật là một đề tài không quá phổ biến trong văn học trung đại Việt Nam, kể cả những nhà thơ viết nhiều về đề tài nông thôn Việt Nam hay các đề tài bình dân khác. Thế nhưng lại có một nhà thơ lại viết khá nhiều về đề tài động vật. Ông không đơn thuần chỉ biết đến với tư cách một nhà chính trị, một nhà thơ, mà còn như một lão nông thực thụ, một người con ruột rà máu mủ của mảnh đất nông thôn Việt Nam.
Nguyễn Trãi tuy không viết về đề tài động vật nhiều như các đề tài khác trong thơ ông, thế nhưng nó cũng chiếm một vị trí không nhỏ trong sự nghiệp văn chương của ông. Những bài thơ này nằm trong tập thơ chữ Nôm Quốc Âm thi tập, được tập hợp lại dưới tiêu đề Môn cầm thú, gồm có bảy bài: Chim hạc già, trận nhạn, trận bướm, miêu (con mèo), lợn, thái cầu, trâu trong nghiên.
Ngoài nhóm bài thơ Môn cầm thú, ở những bài thơ khác cũng có xuất hiện các loài động vật, đa số là chim chóc, như chim đỗ quyên gọi hè trong bài thơ “cảnh hè”:
“ Vì ai cho cái đỗ quyên kêu
Tay ngọc dùng dằng chỉ biếng thêu”
Hay chim én, ong bướm trong bài thơ “đầu xuân đắc ý”: “Đà sai én ngọc lại cho nhìn”;….Ông viết về các loại động vật cũng gần gũi, chân chất như viết về cảnh vật hay hoa cỏ vậy, từ những loại động vật cao quý như chim nhạn, cho đến những loài xuất hiện nhiều trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, như mèo, lợn hay trâu.
Gia sư dạy kèm Bình Dương nhận thấy ông chủ yếu viết về đặc điểm, công dụng và ảnh hưởng của chúng đến đời sống của con người thông qua những câu thơ mang sắc thái bác học, tuy vậy nhưng ta vẫn cảm nhận được sự gần gũi, đa sắc màu của những loài động vật đó. Từ con mèo quanh quẩn bên chủ với nguồn gốc, đời sống và công dụng của nó là bắt chuột:
“ Lọ vằn sinh mãi bởi phương Tây
………………………………….
Khó lẫn sang chăng nỡ phụ
Nhân chưng giận chuột phải nuôi mày”
Cho đến con lợn, con trâu, những loài động vật được xem là gắn bó với đời sống nông thôn Việt:
“Dài hàm nhọn mũi cứng long
Được dưỡng vì chưng có thuở dùng”
“ Khỏe cà ruộng thánh đà nhiều khóm
Được hưởng cao văn vô số phần”
Nguyễn Trãi viết nhiều về nông thôn Việt Nam và ông cũng am hiểu nhiều về đề tài này, ông quả đúng là nhà thơ lớn của nông thôn Việt Nam.