Nội dung
Gia sư Bách Khoa Bình Dương cho rằng nếu thời gian trong thơ giúp bài thơ đi được xa hơn, đến với các thế hệ độc giả sau này, thì không gian chính là vòm trời bao phủ lấy sự tưởng tượng của bạn đọc, làm cho tác phẩm sống mãi trong lòng họ. Ta đến với thơ Nguyễn Khuyến không chỉ vì ông là một nhà Nho yêu nước, một nhà họa sĩ có khiếu trong vẽ tranh phong cảnh qua từng vần thơ, mà ở đó, ta nhìn thấy được không gian trong thơ thơ Nguyễn Khuyến thực rất gần gũi và đa dạng.
Đầu tiên ta xét đến không gian làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ, ta đã biết qua Nguyễn Khuyến cáo quan về quê, ông sống trong môi trường nông thôn, và đó chính là không gian lớn nhất trong thơ của Nguyễn Khuyến, ta có thể thấy không gian này xuất hiện ở các bài thơ như “Thu điếu” với không gian trời xanh, “Vịnh mùa hè” cũng là không gian trời đất của làng quê.
Tiếp đến ta xét đến không gian tại làng mà ông đang sống, với sự xuất hiện của ao cá, ngõ trúc quanh co, xuất hiện trong bài thơ “Thu điếu”, loại không gian này khiến cho tác giả có thể bộc lộ tâm tư, tình cảm của mình đối với đất nước một cách kín đáo, không quá nhỏ hẹp cũng không quá phô trương.
Không gian gần gũi hơn với Nguyễn Khuyến đó chính là phạm vi bao quanh nhà ông ở, là mảnh vườn được xuất hiện trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà” và “Vịnh mùa hè”, với sự xuất hiện của ao cá, vườn rau,… tạo nên sự thân thuộc trong thơ, giúp ông cân bằng được phần nào những gánh nặng tâm tư và những thú vui đời thường giản dị.
Không gian hẹp nhất ta có thể nhắc đến ở đây chính là mái nhà tranh mà ông và gia đình sinh sống, được xuất hiện trong bài thơ “than mùa hè”, “thu ẩm”,.. là nơi ông gắn bó và sáng tác, dù cho ông nghèo nhưng ông luôn giữ được cốt cách của người quân tử.
Trung tâm gia sư ở Dĩ An Bình Dương cho rằng ngoài những không gian nói chung trên, trong thơ Nôm Nguyễn Khuyến còn có một số không gian cụ thể, như là không gian chợ, trong các bài thơ “chợ Đồng”, “Chợ trời Hương Tích”, không gian chùa chiền như là các bài thơ “ Nhớ cảnh chùa Đọi”,…. Nguyễn Khuyến quan tâm đến nhiều sự vật, sự việc xung quanh cuộc sống, để từ đó có cái nhìn bao quát hơn về cuộc đời và con người thời loạn.
Không gian là một yếu tố khi nghiên cứu thơ không thể không nhắc tới, bởi tất cả mọi sự vật, sự việc đều tổn tại trong một hoặc những không gian nhất định, nó có tác dụng làm cho bài thơ trở nên bao quát hoặc cụ thể tùy vào ý tưởng của nhà thơ.